Fort Owcza Góra

Fort Owcza Góra – oddalony fort pomocniczy Twierdzy Kłodzko, będący systemem obronnym z okresu XVII i XVIII wieku.

Położenie

Fort położony jest w południowo-zachodniej Polsce, w północno-wschodniej części Kłodzka nad prawym brzegiem Nysy Kłodzkiej, na południowo-zachodnim zboczu Owczej Góry.

Historia

W 1742 roku Twierdza Kłodzko została poddana przez Austriaków Prusakom. Ostatecznie Kłodzko znalazło się we władaniu Prusaków, którzy zajęli tereny hrabstwa kłodzkiego oraz Dolnego Śląska w konsekwencji wojny siedmioletniej. Plany Fryderyka II obejmowały umocnienie nowo zdobytych terenów poprzez budowę twierdz i warowni.

W tym okresie powstał też fort na Owczej Górze. Zaprojektowany został jako fort oddalony twierdzy Kłodzko. Pomysł fortu oddalonego zaczerpnięto z twierdzy w Moguncji. W roku 1743 wybitny fortyfikator, znawca francuskiej szkoły fortyfikacyjnej, generał Gerhard Cornelius de Wallrave sporządził nowe projekty dla miasta Kłodzka.

W projekcie ujął budowę fortu na Owczej Górze. Prace rozpoczęto po 1743 roku. Na początku kierował nimi Walrave, który jednak popadł w niełaskę i zastąpiony został przez pułkownika inżyniera Christiana Friedricha von Wredego. To właśnie jemu zawdzięcza się budowę zupełnie nowego, wielkiego fortu na Owczej Górze. Całość prac trwała 19 lat i przyniosła rezultat w postaci silnego fortu, całkowicie zabezpieczającego podejście do twierdzy od wschodniej strony i blokującego dolinę Nysy Kłodzkiej. Z taktycznego punktu widzenia było to najważniejsze przedsięwzięcie, jakie podjęli fortyfikatorzy Twierdzy Kłodzkiej.

Architektura

Fort na Owczej Górze stanowił oddalony fort pomocniczy Twierdzy Kłodzko. Składał się z dwóch dużych koron: Korony Niskiej i Korony Wysokiej. Korona Niska miała system kleszczowy oraz narys zwany moguncko-würzburskim, charakteryzujący się cofniętymi barkami bastionów, równoległymi lub prawie równoległymi do ich czół. Koronę Wysoką stanowiła budowla z kazamatami, wyposażona w ziemne przedpiersie z trawersami, której barki połączone były z częściowo skazamatowanymi lunetami. Bastion czołowy korony oraz lunety wyposażone były w kryte zejścia do fosy. Korona Wysoka miała umocnienia w postaci reduty-donżonu, która od czoła osłonięta była ziemnym szańcem. W szyi fort posiadał koszary szyjowe, które mieściły się w dwuramiennym budynku zwanym "czerwonymi koszarami", oraz charakterystyczny element fortu na Owczej Górze – częściowo skazamatowaną kaponierę szyjową, której zadaniem było osłanianie Bramy Górnej i wjazdu z drogi wrocławskiej, oraz zaopatrzenie fortu w wodę. Druga studnia umieszczona była w lewym barku bastionu Korony Niskiej, co podczas oblężenia narażało ją na szybkie zniszczenie przez ogień artyleryjski.

Większość umocnień wybudowano z łamanego kamienia, częściowo z cegły. Pod względem architektonicznym jest to styl militarny – surowy i pozbawiony jakichkolwiek zdobień. W zachowanych fragmentach fortu są widoczne jedynie ubogie kamienne portale, opasania okien i gzymsy.

Zadanie umocnienia

Fort na Owczej Górze miał za zadanie uniemożliwić ostrzelanie Twierdzy Głównej ze szczytu wzniesienia, a także ułatwić obserwację wysuniętych północno-wschodnich przedpoli i poprawić kontrolę drogi w kierunku Wrocławia. Do jego funkcji należało też całkowite zabezpieczenie wschodniego podejścia do twierdzy, rozszerzenie „pola widzenia” obrońców od strony wschodniej oraz zablokowanie doliny Nysy Kłodzkiej i drogi na Wrocław.

Inkubator przedsiębiorczości na Owczej Górze w Kłodzku

To kolejna inwestycja na Owczej Górze po budowie inkubatora przedsiębiorczości, który powstaje w miejscu dawnych koszar. Koszt budowy inkubatora przedsiębiorczości to ponad 11,5 miliona złotych, z czego blisko 80 procent to dofinansowanie z Unii Europejskiej. Prace powinny zakończyć się w lutym 2023 roku.

Wieża widokowa na Owczej Górze w Kłodzku

Po inkubatorze władze Kłodzka planują budowę wieży widokowej, tarasów widokowych/wypoczynkowych i odtworzenie windy towarowej. Stanie tam także toaleta. Jak wynika z dokumentów opublikowanych przez miasto, stalowa wieża widokowa na Owczej Górze ma mieć 15 metrów wysokości i stanąć na polanie, czyli w miejscu, gdzie w XX wieku stała wieża widokowa. Aby mogła spełnić swoją rolę, konieczne będzie także wycięcie lub przycięcie rosnących tam drzew. Ma ona być objęta monitoringiem miejskim, a w jej pobliżu zaplanowano także trzy miejsca na ogniska i oświetlenie.

Taras widokowy na Owczej Górze w Kłodzku

Planowany taras widokowy na Owczej Górze w Kłodzku ma mieć konstrukcję stalowo/betonową o wymiarach 100x5 metrów. Będzie oparty o stok fortu, biegnąc wzdłuż koszar Białych i Czerwonych. W pobliżu wieży i tarasu stanie także publiczna toaleta.

Winda towarowa wraz z maszynownią

Dodatkowym pomysłem na uatrakcyjnienie Owczej Góry w Kłodzku jest odtworzenie windy towarowej wraz z maszynownią, które funkcjonowały kiedyś w tym miejscu.